กายภาพบำบัดกล้ามเนื้อคืออะไร? ช่วยลดอาการปวดเรื้อรังได้จริงหรือไม่

กายภาพบำบัดกล้ามเนื้อ เป็นแขนงหนึ่งของกายภาพบำบัดที่มุ่งเน้นการดูแลรักษาและฟื้นฟูระบบกล้ามเนื้อ กระดูก ข้อต่อ และเนื้อเยื่อเกี่ยวพันต่างๆ ที่เป็นต้นเหตุของอาการปวดและความผิดปกติในการเคลื่อนไหว โดยจะใช้วิธีการที่หลากหลายประกอบกัน ไม่ว่าจะเป็นการออกกำลังกายที่ออกแบบมาโดยเฉพาะ การยืดเหยียดกล้ามเนื้อ เทคนิคการรักษาด้วยมือของนักกายภาพบำบัด การใช้เครื่องมือทางกายภาพบำบัดที่ทันสมัย และที่สำคัญคือการให้ความรู้เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน

โดยนักกายภาพบำบัดจะเริ่มต้นจากการประเมินความผิดปกติของร่างกายอย่างละเอียด เช่น การตรวจหาความตึงตัวของกล้ามเนื้อ การประเมินกำลังความแข็งแรงของกล้ามเนื้อแต่ละมัด ข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว หรือท่าทางที่ผิดปกติที่เป็นต้นเหตุของปัญหา จากนั้นจึงวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับปัญหาและเป้าหมายของผู้ป่วยแต่ละบุคคล

กลไกการลดอาการปวดเรื้อรังด้วยกายภาพบำบัดกล้ามเนื้อ อาการปวดเรื้อรัง เช่น อาการปวดคอบ่าไหล่ ปวดหลัง ปวดสะโพก หรือกลุ่มอาการออฟฟิศซินโดรม มักไม่ได้เกิดจากสาเหตุเดียว แต่เป็นผลมาจากภาวะที่กล้ามเนื้อทำงานไม่สมดุลเป็นเวลานาน มีการขาดความยืดหยุ่น หรือมีจุดกดเจ็บ (Trigger Points) ซึ่งเป็นปมของใยกล้ามเนื้อที่หดเกร็งสะสมเป็นเวลานาน

สามารถช่วยลดอาการปวดเหล่านี้ได้โดยอาศัยกลไกหลายอย่างร่วมกัน

• ช่วยคลายจุดตึงตัวของกล้ามเนื้อ (Trigger Point Release) นักกายภาพบำบัดจะใช้เทคนิคการรักษาด้วยมือ (Manual Therapy) ต่างๆ เช่น การนวดกดจุดคลายกล้ามเนื้อ หรือเทคนิคการคลายพังผืด (Myofascial Release) เพื่อสลายปมกล้ามเนื้อที่หดเกร็ง ทำให้เลือดสามารถไหลเวียนเข้าไปเลี้ยงเซลล์กล้ามเนื้อได้ดีขึ้นและลดอาการปวดร้าว
• ช่วยยืดเหยียดกล้ามเนื้อที่หดเกร็งให้กลับมามีความยืดหยุ่น เมื่อกล้ามเนื้ออยู่ในท่าที่ไม่ถูกต้องเป็นเวลานาน มักจะเกิดการหดสั้นและตึงตัว การยืดกล้ามเนื้ออย่างถูกวิธีจะช่วยคืนความยาวที่เหมาะสมให้กับกล้ามเนื้อ ลดแรงดึงรั้งต่อข้อต่อและเส้นเอ็น
• ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อที่อ่อนแรงให้กลับมาแข็งแรง อาการปวดหลายอย่างเกิดจากภาวะกล้ามเนื้อไม่สมดุล คือมีกล้ามเนื้อบางมัดที่ตึงตัวและทำงานหนักเกินไป ในขณะที่กล้ามเนื้อบางมัดกลับอ่อนแรงและไม่ได้ใช้งาน การออกกำลังกายที่เน้นเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่อ่อนแรงจะช่วยให้ร่างกายกลับมามีความสมดุล สามารถพยุงโครงสร้างกระดูกและข้อต่อได้ดีขึ้น และลดแรงกดทับที่ข้อต่อได้
• ช่วยปรับปรุงท่าทางในการเคลื่อนไหวและการทำงาน (Postural Re-education) เพื่อแก้ไขที่ต้นตอของปัญหาและป้องกันไม่ให้กลับมาบาดเจ็บซ้ำ โดยนักกายภาพบำบัดจะให้คำแนะนำในการปรับเปลี่ยนท่าทางให้ถูกต้องตามหลักสรีรศาสตร์

ในหลายกรณี ผู้ป่วยที่เคยพึ่งพาการใช้ยาแก้ปวดหรือฉีดยาเพื่อระงับอาการมาเป็นเวลานาน เมื่อได้เข้ารับการบำบัดทางกายภาพอย่างต่อเนื่องและถูกต้องตามแผนการรักษา จะพบว่าอาการดีขึ้นอย่างชัดเจนและสามารถลดการใช้ยาที่ไม่จำเป็นลงได้ในระยะยาว

อาการแบบไหนที่ควรพิจารณาเข้ารับการกายภาพบำบัดกล้ามเนื้อ อาการปวดที่เกิดจากการใช้งานซ้ำๆ หรืออาการปวดแบบต่อเนื่องโดยที่ไม่ได้มีประวัติการบาดเจ็บเฉียบพลันรุนแรง สามารถเข้ารับการประเมินและรักษาด้วยกายภาพบำบัดได้เป็นอย่างดี เช่น

• อาการปวดคอบ่าไหล่จากการนั่งทำงานหน้าคอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน
• อาการปวดหลังจากการยกของหนักหรือการนั่งในท่าที่ไม่เหมาะสม
• อาการปวดสะโพกหรือปวดขาด้านข้างที่อาจเกิดจากกล้ามเนื้อสะโพกอ่อนแรง
• อาการปวดแขน ข้อมือ หรือมือ จากการใช้คอมพิวเตอร์หรือโทรศัพท์มือถือเป็นเวลานาน
• อาการปวดจากภาวะพังผืดกล้ามเนื้ออักเสบเรื้อรัง (Myofascial Pain Syndrome) ซึ่งมีจุดกดเจ็บที่ชัดเจน
• อาการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อหรือเส้นเอ็นจากการเล่นกีฬา ที่อาการไม่ดีขึ้นแม้จะพักรักษาแล้ว

แล้วต้องทำกายภาพบำบัดกี่ครั้งจึงจะเห็นผล? จำนวนครั้งของการรักษาจะแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ ระยะเวลาที่เป็นมา สภาพร่างกายโดยรวม และที่สำคัญคือพฤติกรรมการใช้งานร่างกายในชีวิตประจำวัน โดยทั่วไป ในระยะแรกอาจเริ่มจากการรักษาสัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง เพื่อลดอาการปวดและอักเสบอย่างเข้มข้น และเมื่ออาการดีขึ้น ความถี่ในการรักษาอาจลดลง โดยจะเน้นการให้คำแนะนำและฝึกท่าบริหารที่ผู้ป่วยสามารถนำไปทำต่อเนื่องเองที่บ้านได้

เป้าหมายสำคัญของกายภาพบำบัดไม่ใช่แค่การลดอาการในระยะสั้น แต่คือการฟื้นฟูให้ร่างกายกลับมาใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด และป้องกันไม่ให้เกิดอาการปวดซ้ำในระยะยาว

เทคโนโลยีเสริมที่ช่วยให้การบำบัดกล้ามเนื้อได้ผลดียิ่งขึ้น ในปัจจุบัน การกายภาพบำบัดมีการนำเทคโนโลยีและเครื่องมือที่ทันสมัยเข้ามาใช้เสริมการรักษา เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้ดียิ่งขึ้น เช่น

• การกระตุ้นด้วยคลื่นไฟฟ้า (TENS/EMS) TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) ช่วยลดอาการปวดโดยการส่งกระแสไฟฟ้าอ่อนๆ ไปรบกวนสัญญาณความเจ็บปวด ส่วน EMS (Electrical Muscle Stimulation) ช่วยกระตุ้นการทำงานของกล้ามเนื้อที่อ่อนแรง
• เครื่องอัลตราซาวด์ (Ultrasound Therapy) ใช้คลื่นเสียงความถี่สูงส่งผ่านไปยังเนื้อเยื่อชั้นลึกเพื่อช่วยลดการอักเสบ ลดอาการปวด และคลายความตึงตัวของกล้ามเนื้อ
• เครื่องช็อกเวฟ (Shockwave Therapy) สำหรับอาการปวดเรื้อรัง จุดกดเจ็บที่ฝังลึก หรือพังผืดที่แข็งตัว เช่น เอ็นฝ่าเท้าอักเสบ (โรครองช้ำ) หรือเอ็นข้อศอกอักเสบ (Tennis Elbow)

การใช้เทคโนโลยีเหล่านี้ควบคู่กับการดูแลรักษาโดยนักกายภาพบำบัด จะช่วยให้กระบวนการฟื้นฟูร่างกายเป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

การใช้ยาแก้ปวดหรือยาคลายกล้ามเนื้อเพียงอย่างเดียวอาจช่วยระงับอาการปวดได้ดีในระยะสั้น แต่ไม่ได้เป็นการแก้ไขที่ต้นตอของปัญหา เมื่อยาหมดฤทธิ์ อาการปวดก็มักจะกลับมาอีก และการใช้ยาต่อเนื่องในระยะยาวอาจมีความเสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น ปัญหาเกี่ยวกับกระเพาะอาหาร ตับ หรือไตได้

ในขณะที่กายภาพบำบัดเน้นการดูแลร่างกายแบบองค์รวม โดยมุ่งเน้นการค้นหาและแก้ไขที่สาเหตุของปัญหา ด้วยการฟื้นฟูโครงสร้างของกล้ามเนื้อให้กลับมาสมดุล การเสริมสร้างความแข็งแรง และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพที่ดี ซึ่งจะนำไปสู่ผลการรักษาที่ดีกว่าในระยะยาว

หากคุณเป็นคนหนึ่งที่กำลังเผชิญกับอาการปวดกล้ามเนื้อเรื้อรัง ไม่ว่าจะเกิดจากการทำงาน การใช้ร่างกายไม่ถูกวิธี หรือการบาดเจ็บเล็กน้อยในอดีต การกายภาพบำบัดกล้ามเนื้อคือคำตอบที่สามารถช่วยให้คุณกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่อีกครั้ง Zenista Clinic คลินิกกายภาพบำบัด ให้บริการฟื้นฟูอาการปวดกล้ามเนื้อเรื้อรังอย่างครบวงจร เรามีทีมนักกายภาพบำบัดผู้มีประสบการณ์ พร้อมด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย ที่จะช่วยประเมิน วางแผน และให้การรักษาที่เหมาะสมกับคุณโดยเฉพาะ เพื่อให้คุณกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างคล่องตัวและปราศจากความเจ็บปวด ท่านสามารถเข้ารับบริการได้ที่ Zenista Clinic ซึ่งเราพร้อมให้บริการทั้งที่คลินิกกายภาพบำบัดชลบุรี และคลินิกกายภาพบำบัดเพชรบุรี ติดต่อสอบถามหรือจองคิวได้ที่ Line ID: @zenista