กายภาพบำบัดช่วยคนปวดหลังได้อย่างไร เจ็บหลังนานแค่ไหนควรเริ่มทำ

อาการ “ปวดหลัง” เป็นหนึ่งในปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยที่สุดในคนวัยทำงาน บางคนปวดหลังจากการนั่งนาน บางคนมีอาการเจ็บร้าวหลังจากการยกของ หรือบางคนก็มีอาการปวดเรื้อรังจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน

คำถามที่มักได้ยินจากผู้ป่วยคือ “ปวดหลังแบบนี้ควรเริ่มทำกายภาพบำบัดเมื่อไหร่?” หรือ “ต้องปวดหนักแค่ไหนถึงจะมาทำ?”

คำตอบคือ ยิ่งเริ่มต้นการดูแลที่ถูกต้องเร็วเท่าไหร่ ก็ยิ่งมีโอกาสฟื้นตัวได้ดี และยิ่งป้องกันการเกิดอาการปวดเรื้อรังได้ดีกว่า

และบทความนี้จะอธิบายให้คุณเข้าใจว่า กายภาพบำบัดช่วยได้อย่างไร ทำไมถึงมีความสำคัญ และจุดไหนที่เราควรเริ่มต้นดูแล

อาการปวดหลังอาจเริ่มต้นจากการเกร็งตัวของกล้ามเนื้อเพียงเล็กน้อย แต่หากเราปล่อยทิ้งไว้เป็นเวลานานโดยไม่ได้รับการแก้ไขที่สาเหตุ ร่างกายจะเริ่ม “ชดเชย” ด้วยการปรับเปลี่ยนไปใช้ท่าทางที่ผิดๆ ซึ่งจะทำให้เกิดแรงกดทับต่อข้อต่อกระดูกสันหลังและหมอนรองกระดูกสันหลังมากขึ้น

• กล้ามเนื้อบางมัดต้องทำงานหนักเกินไป จนเกิดเป็นจุดกดเจ็บ (Trigger Point)
• หมอนรองกระดูกสันหลังต้องรับแรงกดอย่างไม่สมดุล ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะหมอนรองกระดูกเคลื่อนและทำให้เกิดอาการปวดร้าวลงขาได้
• เส้นประสาทอาจถูกกดทับจนทำให้เกิดอาการชา หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง

ดังนั้น อาการปวดหลังจึงไม่ควรถูกปล่อยให้กลายเป็นอาการเรื้อรัง เพราะยิ่งปล่อยไว้นาน ระบบประสาทส่วนกลางอาจเกิดการ “จดจำความปวด” และตอบสนองต่อความเจ็บปวดได้ไวกว่าปกติ

นักกายภาพบำบัดจะทำการตรวจประเมินร่างกายอย่างละเอียด เพื่อดู “กลไกของการเกิดอาการปวด” ว่ามีสาเหตุหลักมาจากโครงสร้างใด ไม่ว่าจะเป็น กล้ามเนื้อ ข้อต่อ หมอนรองกระดูก หรือระบบประสาท

• อาการปวดที่เกิดจากกล้ามเนื้อเกร็งตัว (Muscle Spasm/Strain)
• อาการปวดที่เกิดจากข้อต่อกระดูกสันหลังเคลื่อนไหวผิดปกติ (Facet Joint Dysfunction)
• อาการปวดร้าวที่เกิดจากหมอนรองกระดูกเคลื่อนไปกดทับเส้นประสาท (Herniated Disc)

การรู้ถึงต้นเหตุของปัญหาคือก้าวแรกที่สำคัญที่สุดของการรักษาที่ตรงจุด เพราะ “อาการปวดหลังแต่ละแบบ ต้องใช้วิธีการแก้ไขที่ไม่เหมือนกัน”

 ในช่วงแรกของการรักษา กายภาพบำบัดจะมุ่งเน้นไปที่การลดความเจ็บปวดและการอักเสบ โดยอาจใช้เทคนิคเฉพาะต่างๆ เหล่านี้

• การใช้เครื่องมือทางกายภาพบำบัด เช่น คลื่นอัลตราซาวด์ (Therapeutic Ultrasound) เพื่อช่วยลดการอักเสบในชั้นลึก
• การใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย เช่น Shockwave Therapy, PMS (Peripheral Magnetic Stimulation) หรือ การประคบร้อน (Hot Pack) เพื่อกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดและคลายกล้ามเนื้อที่ตึงตัว
• การรักษาด้วยมือ (Manual Therapy) เพื่อคลายกล้ามเนื้อและขยับข้อต่อที่ติดขัด
• การยืดเหยียดและการขยับข้อต่อเบาๆ (Stretching & Mobilization) เพื่อช่วยเพิ่มมุมการเคลื่อนไหวของกระดูกสันหลัง

ผลที่ได้คือ อาการปวดจะค่อยๆ ลดลง ทำให้สามารถเคลื่อนไหวได้มากขึ้น และกล้ามเนื้อเริ่มผ่อนคลาย

เมื่ออาการปวดลดลงแล้ว ขั้นตอนต่อมาที่สำคัญอย่างยิ่งคือ “การฟื้นฟูเสถียรภาพของหลัง”

เพราะหลังที่แข็งแรงไม่ใช่หลังที่มีกล้ามเนื้อใหญ่โต แต่คือหลังที่กล้ามเนื้อแกนกลางลำตัวสามารถทำงานประสานกันได้ดี

ตัวอย่างท่าบริหารพื้นฐานที่มักใช้ในคลินิกกายภาพบำบัด เช่น

• ท่า Pelvic Tilt เพื่อฝึกการเกร็งหน้าท้องเบาๆ และควบคุมกระดูกเชิงกราน
• ท่า Bridge เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อก้นและหลังส่วนล่าง
• ท่า Bird Dog เพื่อฝึกความสมดุลและการควบคุมการเคลื่อนไหวของลำตัว
• ท่า Dead Bug เพื่อฝึกให้กล้ามเนื้อแกนกลางลำตัวคงที่ในขณะที่แขนและขาขยับ

ท่าบริหารเหล่านี้จะช่วยให้กล้ามเนื้อหลัง ท้อง และสะโพก ทำงานร่วมกันได้อย่างสมดุล ซึ่งจะช่วยลดแรงกดที่กระดูกสันหลังในชีวิตประจำวันได้

หนึ่งในจุดแข็งของกายภาพบำบัดคือการ “สอนให้ร่างกายกลับไปใช้ท่าทางที่ถูกต้อง” ในการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น

• ท่านั่งทำงานที่ถูกต้องที่หลังไม่งอและไหล่ไม่ห่อ
• วิธีลุกจากเตียงนอนโดยไม่ทำให้เกิดการบิดของหลัง
• ท่ายกของที่ถูกต้องโดยใช้แรงจากขา ไม่ใช่จากหลัง

เพราะต่อให้รักษาจนอาการดีขึ้นแค่ไหน แต่หากผู้ป่วยยังกลับไปนั่งหลังงอเหมือนเดิม อาการปวดก็จะวนกลับมาได้อีก

เมื่อกล้ามเนื้อเริ่มแข็งแรงขึ้น นักกายภาพบำบัดจะช่วยวางแผน “โปรแกรมการดูแลตนเองในระยะยาว” เช่น

• การออกกำลังกายที่เหมาะสมเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหลังและหน้าท้องอย่างต่อเนื่อง
• การยืดกล้ามเนื้อสะโพกและต้นขาเป็นประจำ
• การแนะนำการจัดท่าทางโต๊ะทำงานให้เหมาะสมกับสรีระ (Ergonomics)
• การใช้หลัก “ขยับร่างกายทุกๆ 30-60 นาที” เพื่อลดแรงกดทับที่หลังซ้ำๆ

เป้าหมายสำคัญไม่ใช่แค่การหายจากอาการปวด แต่คือการ “กลับมาใช้ชีวิตได้ดีขึ้น โดยลดความกังวลว่าหลังจะกลับไปเจ็บอีก”

โดยทั่วไป หากคุณมีอาการปวดหลัง

• ที่นานเกิน 3–5 วันแล้วอาการยังไม่ดีขึ้น
• หรือเริ่มมีอาการปวดร้าวลงขา ชา หรืออ่อนแรง

คุณควรเข้ารับการตรวจประเมินจากนักกายภาพบำบัดทันที

ในกรณีที่เป็น “อาการปวดเฉียบพลัน” (เช่น หลังจากการยกของแล้วปวดทันที) กายภาพบำบัดจะช่วยลดการอักเสบได้ดี และฟื้นฟูการเคลื่อนไหวได้ตั้งแต่ในระยะเริ่มต้น

ส่วนในผู้ที่มีอาการปวดเรื้อรังมานาน กายภาพบำบัดจะช่วย “รีเซ็ต” ระบบกล้ามเนื้อที่ทำงานผิดปกติ และสอนให้ร่างกายกลับมาใช้งานอย่างถูกวิธีอีกครั้ง

ยิ่งเริ่มต้นการรักษาที่ถูกต้องเร็ว ร่างกายก็ยิ่งมีโอกาสฟื้นตัวได้ดี และป้องกันการเกิดอาการเรื้อรังได้ดีที่สุด

• ปวดร้าวลงขา หรือมีอาการชาที่ขา
• ปวดหลังร่วมกับมีไข้ น้ำหนักลด หรืออ่อนเพลียโดยไม่ทราบสาเหตุ
• ปวดมากในตอนกลางคืนจนต้องตื่น
• ปวดหลังอย่างรุนแรงหลังการเกิดอุบัติเหตุ

อาการเหล่านี้อาจบ่งบอกถึงภาวะที่มากกว่าแค่กล้ามเนื้ออักเสบ เช่น หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หรือการติดเชื้อ ซึ่งต้องได้รับการตรวจประเมินอย่างละเอียดก่อนเริ่มการฟื้นฟู

ที่ Zenista Clinic คลินิกกายภาพบำบัด เรามีโปรแกรมการตรวจประเมินและฟื้นฟูอาการปวดหลังที่ออกแบบมาเฉพาะบุคคล ทั้งในกลุ่มผู้ป่วยปวดเฉียบพลันและปวดเรื้อรัง พร้อมด้วยเทคโนโลยีที่ช่วยลดอาการปวด เช่น PMS, Shockwave และโปรแกรมการเสริมสร้างความแข็งแรงอย่างปลอดภัย ท่านสามารถเข้ารับบริการได้ที่ Zenista Clinic ซึ่งเราพร้อมให้บริการทั้งที่คลินิกกายภาพบำบัดชลบุรี และคลินิกกายภาพบำบัดเพชรบุรี

ปรึกษาและจองคิวได้ที่ Line ID: @zenista

เพราะ “หลังของคุณ” คือศูนย์กลางของการเคลื่อนไหวทั้งหมด เริ่มดูแลตั้งแต่วันนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้อาการปวดกลับมารบกวนคุณอีก