ข้อเข่าเสื่อม รักษาหายไหม รู้ก่อนตัดสินใจรักษา

อาการปวดเข่าเวลาเดินขึ้นลงบันได หรือการที่ต้องหยุดพักหลังจากเดินไปได้ไม่กี่ร้อยเมตร อาจไม่ใช่เป็นเพียงความเมื่อยล้าธรรมดา แต่เป็นสัญญาณเตือนของ ภาวะข้อเข่าเสื่อม (Knee Osteoarthritis) ซึ่งเป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ แต่ในปัจจุบันก็สามารถเกิดขึ้นได้ในวัยกลางคนที่ใช้งานข้อเข่าอย่างหนัก มีน้ำหนักตัวมาก หรือเคยได้รับอุบัติเหตุที่เข่ามาก่อน

หลายท่านที่เพิ่งได้รับการวินิจฉัยมักจะมีคำถามสำคัญในใจทันทีว่า “ข้อเข่าเสื่อม รักษาหายไหม?” เพราะมีความกังวลว่าอาจจะต้องทนเจ็บปวดไปตลอดชีวิต หรือสุดท้ายแล้วจะต้องจบลงด้วยการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมเพียงอย่างเดียว แต่ในความเป็นจริงแล้ว แนวทางการดูแลและรักษานั้นมีรายละเอียดที่ซับซ้อนกว่านั้นครับ

โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นโรคข้ออักเสบชนิดหนึ่งที่มีลักษณะเป็นแบบเรื้อรัง เกิดจากการเสื่อมสภาพของ "กระดูกอ่อน" (Cartilage) ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อที่มีความเรียบและยืดหยุ่น ทำหน้าที่สำคัญเหมือน “เบาะกันกระแทก” ที่บุอยู่ระหว่างปลายกระดูกต้นขา (Femur) และกระดูกหน้าแข้ง (Tibia)

• ผิวข้อจะไม่เรียบ ทำให้เวลาเคลื่อนไหวเกิดการเสียดสีกันโดยตรงระหว่างกระดูก
• อาจเกิดการอักเสบในเยื่อบุข้อ ซึ่งจะสร้างน้ำในข้อออกมามากกว่าปกติ ทำให้เกิดอาการบวมและเจ็บ
• กล้ามเนื้อรอบข้อเข่าอาจอ่อนแรงลง จากการไม่กล้าใช้งานเพราะความเจ็บปวด ส่งผลให้ข้อเข่าขาดความมั่นคง
• ในระยะยาวร่างกายอาจสร้างกระดูกงอก (Osteophytes) ขึ้นมาบริเวณขอบข้อ ทำให้ข้อเข่ายิ่งติดแข็งและผิดรูปได้

• อาการปวดเข่า โดยเฉพาะเวลาเดิน ลุกจากเก้าอี้ หรือขึ้นลงบันได
• อาการเข่าบวม รู้สึกร้อน หรือฝืดตึง
• อาจมีเสียง “กรอบแกรบ” ในข้อเข่าเวลาเคลื่อนไหว
• ช่วงการเคลื่อนไหวของข้อเข่าลดลง เช่น ไม่สามารถงอเข่าหรือเหยียดเข่าได้สุดเหมือนเดิม

• อายุที่เพิ่มขึ้น เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุด โดยพบมากในผู้ที่อายุมากกว่า 50 ปี
• น้ำหนักตัวที่เกินมาตรฐาน เข่าเป็นข้อที่ต้องรับน้ำหนักโดยตรงในทุกๆ ก้าวที่เดิน ยิ่งน้ำหนักตัวมากเท่าไร ข้อเข่าก็ยิ่งต้องรับแรงกดมากขึ้นเท่านั้น
• การใช้งานข้อเข่าในท่าทางที่ไม่เหมาะสมซ้ำๆ เช่น การนั่งยองๆ การนั่งพับเพียบ หรือการยกของหนักเป็นประจำ
• ประวัติการเกิดอุบัติเหตุหรือการบาดเจ็บที่ข้อเข่า ผู้ที่เคยได้รับการผ่าตัดหรือบาดเจ็บรุนแรงที่เข่ามาก่อน มักมีความเสี่ยงที่ข้อจะเสื่อมเร็วกว่าปกติ
• ปัจจัยทางพันธุกรรมและโครงสร้างกระดูกที่ผิดปกติ เช่น ภาวะขาโก่งหรือขาเอียง ซึ่งทำให้การกระจายน้ำหนักในข้อเข่าไม่สมดุล

คำตอบสั้นๆ ที่ถูกต้องทางการแพทย์คือ “ไม่สามารถรักษาให้หายขาดกลับมาเหมือนเดิมได้” เพราะกระดูกอ่อนผิวข้อที่ได้สึกหรอหรือถูกทำลายไปแล้ว ร่างกายของเราไม่สามารถสร้างขึ้นมาใหม่ให้สมบูรณ์ดังเดิมได้

แต่สิ่งสำคัญที่ผู้ป่วยควรทราบและเป็นข่าวดีกว่านั้นคือ

• เราสามารถควบคุมและจัดการกับอาการต่างๆ ได้เป็นอย่างดี
• ผู้ป่วยจำนวนมากสามารถกลับไปใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติ มีคุณภาพชีวิตที่ดี และเจ็บปวดน้อยลงอย่างมาก หากได้รับการดูแลที่ถูกวิธีและต่อเนื่อง
• การรักษาไม่จำเป็นต้องจบที่การผ่าตัดเสมอไป แต่มีแนวทางการรักษาแบบไม่ผ่าตัดหลายวิธีที่สามารถช่วยให้คุณไม่ต้องไปถึงจุดนั้นได้

ดังนั้น เวลาที่ถามว่า “ข้อเข่าเสื่อมหายไหม” คำตอบที่ถูกต้องและให้ความหวังมากกว่าคือ “แม้จะไม่หายสนิท แต่เราสามารถรักษาให้อาการดีขึ้นและกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ”

วิธีนี้ถือเป็น “หัวใจหลัก” ของการดูแลโรคข้อเข่าเสื่อมในระยะยาว เพราะมุ่งเน้นไปที่การแก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุและป้องกันไม่ให้โรคลุกลามมากขึ้น

• การทำกายภาพบำบัด
  - การฝึกออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบเข่า เช่น กล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) กล้ามเนื้อรอบสะโพก และกล้ามเนื้อแกนกลางลำตัว
  - การใช้เครื่องมือทางกายภาพบำบัด เช่น คลื่นอัลตราซาวด์ คลื่นไฟฟ้า Shockwave หรือเลเซอร์เพื่อช่วยลดอาการปวดและอักเสบ
  - การฝึกการเดินที่เหมาะสม และการออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายที่ปลอดภัยเฉพาะบุคคล
• การควบคุมน้ำหนัก
  มีข้อมูลว่าน้ำหนักตัวที่ลดลงทุกๆ 1 กิโลกรัม จะช่วยลดแรงกดที่กระทำต่อข้อเข่าได้ถึง 3–4 กิโลกรัมในขณะเดิน ซึ่งถือเป็นการป้องกันที่ดีมากๆ
• การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
  ควรหลีกเลี่ยงการนั่งยองๆ การนั่งพับเพียบ หรือการขึ้นลงบันไดโดยไม่จำเป็น
• การใช้อุปกรณ์ช่วยพยุง
  เช่น ไม้เท้า สนับเข่า หรือการเลือกรองเท้าที่เหมาะสม เพื่อช่วยลดแรงกดที่กระทำโดยตรงต่อข้อเข่า

ยาจะถูกใช้เพื่อช่วยควบคุมอาการปวดและอักเสบ เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาเคลื่อนไหวและทำกายภาพบำบัดได้ดีขึ้น

• ยาแก้ปวด (Paracetamol) มักใช้ในรายที่มีอาการปวดไม่รุนแรง
• ยาต้านการอักเสบ (NSAIDs) ช่วยลดทั้งอาการปวดและบวมได้ดี แต่ต้องใช้ด้วยความระมัดระวังภายใต้การดูแลของแพทย์ เพราะอาจมีผลข้างเคียงต่อกระเพาะอาหารและไต
• ยากลุ่มบำรุงข้อ (Glucosamine, Chondroitin) ผลการวิจัยพบว่าอาจช่วยบรรเทาอาการปวดได้ในผู้ป่วยบางราย แต่ไม่ได้ผลกับทุกคนและไม่ได้สร้างกระดูกอ่อนขึ้นมาใหม่
• การฉีดยาเข้าข้อ มีทั้งการฉีดสเตียรอยด์ (Steroid) เพื่อลดการอักเสบอย่างรวดเร็วในระยะสั้น และการฉีดน้ำเลี้ยงข้อเทียม (Hyaluronic acid) เพื่อช่วยเพิ่มความหล่อลื่นของข้อ ทำให้เคลื่อนไหวได้สบายขึ้น

การผ่าตัดจะถูกพิจารณาในผู้ป่วยที่ข้อเข่าเสื่อมในขั้นรุนแรง และการรักษาด้วยวิธีอื่นๆ ที่กล่าวมาทั้งหมดไม่ได้ผลแล้ว

• การผ่าตัดส่องกล้องข้อเข่า (Arthroscopy) เพื่อเข้าไปล้างข้อ หรือนำเศษกระดูกอ่อนที่แตกหลุดออกมา แต่ไม่ได้เป็นการแก้ปัญหาการเสื่อมโดยตรง
• การผ่าตัดจัดแนวกระดูกใหม่ (Osteotomy) เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่อายุน้อยและมีภาวะขาโก่งผิดรูป
• การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม (Total Knee Replacement) เป็นทางเลือกสุดท้ายสำหรับผู้ป่วยที่เจ็บปวดมาก ข้อเข่าเสียหายเกือบทั้งหมด และส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างรุนแรง

• ความเชื่อที่ว่า “ข้อเข่าเสื่อมจะหายขาดได้ถ้ากินยาบำรุงข้อ” ความจริงคือ ยาหรืออาหารเสริมไม่ได้สามารถสร้างกระดูกอ่อนขึ้นมาใหม่ได้
• ความเชื่อที่ว่า “เมื่อปวดมากต้องผ่าตัดเสมอ” ความจริงคือ ผู้ป่วยจำนวนมากสามารถควบคุมอาการและใช้ชีวิตได้ดีด้วยการทำกายภาพบำบัดและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยไม่จำเป็นต้องไปถึงขั้นผ่าตัด
• ความเชื่อที่ว่า “การออกกำลังกายจะยิ่งทำให้ข้อพังเร็วขึ้น” ความจริงคือ การออกกำลังกายที่ถูกต้องและเหมาะสม เช่น การเดินในน้ำ การปั่นจักรยาน หรือการบริหารกล้ามเนื้อรอบเข่าให้แข็งแรง จะเป็นเกราะป้องกันข้อเสื่อมที่ดีที่สุด 

หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง อาการปวดจะเรื้อรังมากขึ้น ทำให้ผู้ป่วยเดินได้น้อยลง ไม่กล้าออกกำลังกาย ซึ่งมักจะส่งผลให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และข้อเข่าก็จะยิ่งเสื่อมเร็วขึ้น กลายเป็น “วงจรที่ไม่ดี” ที่บั่นทอนทั้งสุขภาพกายและสุขภาพจิต หลายคนอาจถึงขั้นเก็บตัว ไม่กล้าเดินทางไปไหน เพราะแค่เดินเพียงเล็กน้อยก็มีอาการปวดแล้ว

แต่ในทางกลับกัน หากได้รับการดูแลที่เหมาะสม ไม่เพียงแต่อาการปวดจะน้อยลง แต่ผู้ป่วยยังสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติ เช่น การเดินเล่นกับครอบครัว การขึ้นลงบันไดในบ้าน การไปจ่ายตลาด หรือการออกกำลังกายเบาๆ อย่างการปั่นจักรยานหรือว่ายน้ำได้

“ข้อเข่าเสื่อม รักษาหายไหม?” คำตอบคือ “แม้จะไม่หายสนิท แต่เราสามารถรักษาให้อาการดีขึ้นและกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ” เพราะกระดูกอ่อนที่ได้สึกหรอไปแล้วไม่สามารถฟื้นคืนกลับมาเหมือนเดิมได้ แต่การรักษาที่ถูกวิธีสามารถช่วยให้อาการปวดลดลงอย่างมาก ทำให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างใกล้เคียงปกติ และที่สำคัญคือช่วยป้องกันไม่ให้โรครุนแรงขึ้นจนต้องผ่าตัดได้

หัวใจสำคัญคือ การดูแลตนเองอย่างต่อเนื่อง ทั้งการทำกายภาพบำบัด การออกกำลังกายที่เหมาะสม การควบคุมน้ำหนัก และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้เข่า เพราะสิ่งเหล่านี้คือ “การลงทุนกับสุขภาพข้อเข่า” ที่จะช่วยให้เราสามารถเดินไปได้ไกลขึ้นโดยไม่เจ็บปวด

หากคุณกำลังเผชิญกับภาวะข้อเข่าเสื่อม อย่ารอให้อาการลุกลาม ที่ Zenista Clinic คลินิกกายภาพบำบัด เราพร้อมช่วยประเมินและวางแผนการฟื้นฟูที่ออกแบบมาเพื่อคุณโดยเฉพาะ เพื่อให้คุณกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจ

ท่านสามารถเข้ารับบริการได้ที่ Zenista Clinic ซึ่งเราพร้อมให้บริการทั้งที่คลินิกกายภาพบำบัดชลบุรี และคลินิกกายภาพบำบัดเพชรบุรี

ติดต่อสอบถามหรือจองคิวได้ที่ Line ID: @zenista