โรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุ ป้องกันอย่างไรไม่ให้ลุกลาม

โรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยและส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพชีวิต ทั้งในด้านการเดิน การเคลื่อนไหว และการทำกิจวัตรประจำวัน หลายท่านอาจคิดว่าการเสื่อมของข้อเข่าเป็นเรื่องธรรมชาติที่หลีกเลี่ยงไม่ได้เมื่ออายุมากขึ้น แต่ในความเป็นจริงแล้ว เราสามารถดูแลและป้องกันไม่ให้อาการลุกลามรุนแรงได้ หากมีความเข้าใจในสาเหตุ ปัจจัยเสี่ยง และวิธีดูแลที่ถูกต้องและต่อเนื่อง

บทความนี้จะพาไปทำความเข้าใจว่า “โรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุ” เกิดจากอะไร เราจะป้องกันได้อย่างไร และมีวิธีดูแลข้อเข่าอย่างไรให้อยู่กับเราไปได้นานที่สุด

•  การเสื่อมสภาพตามวัย เป็นสาเหตุหลัก โดยกระดูกอ่อนที่ทำหน้าที่บุผิวข้อเข่าได้ถูกใช้งานสะสมมาเป็นเวลานานจนค่อยๆ บางลงและสึกกร่อน
• น้ำหนักตัวที่เกินเกณฑ์ ทำให้แรงกดที่กระทำต่อข้อเข่าเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัวในทุกย่างก้าว ซึ่งเร่งให้ผิวข้อเสื่อมเร็วขึ้นอย่างมาก
• พฤติกรรมการใช้งานข้อเข่าซ้ำๆ ในท่าที่ไม่เหมาะสม เช่น การนั่งยองๆ การนั่งพับเพียบ หรือการคุกเข่าเป็นประจำ ล้วนเพิ่มแรงกดดันต่อข้อเข่าโดยตรง
• ภาวะกล้ามเนื้อรอบข้อเข่าอ่อนแรง โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า ทำให้ข้อเข่าขาดความมั่นคงและต้องรับแรงกระแทกโดยตรงมากขึ้น
• ประวัติการเกิดอุบัติเหตุหรือการบาดเจ็บที่ข้อเข่าในอดีต ซึ่งอาจสร้างความเสียหายต่อโครงสร้างภายในข้อและเพิ่มโอกาสในการเสื่อมเร็วกว่าปกติ

• อาการปวดเข่าที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง โดยเฉพาะเวลาลุกขึ้นยืนจากท่านั่ง หรือขณะเดินและขึ้นลงบันได
• มีเสียงกรอบแกรบ (Crepitus) ในข้อเข่าเวลาเคลื่อนไหว ซึ่งเกิดจากการเสียดสีของผิวข้อที่ไม่เรียบ
• มีอาการข้อเข่าบวมตึง โดยเฉพาะหลังจากการใช้งานข้อเข่าเป็นเวลานาน
• รู้สึกข้อเข่าฝืดหรือตึง โดยเฉพาะในช่วงเช้าหลังตื่นนอน (Morning Stiffness)
• อาจเริ่มสังเกตเห็นลักษณะขาโก่งหรือรูปร่างของข้อเข่าที่ผิดปกติไปจากเดิม
• รู้สึกไม่มั่นคงขณะลงน้ำหนัก รู้สึกเหมือนเข่าจะทรุดหรือไม่มีแรง

นี่คือหัวใจสำคัญที่สุดในการป้องกันและชะลอโรคข้อเข่าเสื่อม การลดแรงกดที่กระทำต่อข้อเข่าโดยตรงจะช่วยลดการเสียดสีและการอักเสบ มีข้อมูลว่าการลดน้ำหนักลงเพียง 5-10% ของน้ำหนักตัวเริ่มต้น สามารถช่วยบรรเทาอาการปวดและชะลอการเสื่อมของข้อได้อย่างมีนัยสำคัญ

• หลีกเลี่ยงการนั่งในท่าที่งอเข่ามากๆ เป็นเวลานาน เช่น การนั่งยองๆ การนั่งพับเพียบ หรือการคุกเข่า
• ลดการเดินขึ้นลงบันไดโดยไม่จำเป็น หรือหากจำเป็นควรใช้ราวจับช่วยพยุงและก้าวอย่างช้าๆ
• หลีกเลี่ยงการยกของหนักที่ต้องใช้แรงกดลงที่เข่าโดยตรง

• เน้นการออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) และกล้ามเนื้อรอบสะโพก ซึ่งเป็นกล้ามเนื้อสำคัญที่ช่วยพยุงและเพิ่มความมั่นคงให้กับข้อเข่า
• ควรฝึกท่าออกกำลังกายที่มีแรงกระแทกต่ำและปลอดภัยสำหรับผู้สูงอายุ เช่น การยกขาเหยียดตรงขณะนั่งหรือนอน การปั่นจักรยานช้าๆ หรือการออกกำลังกายในน้ำ เช่น การเดินในน้ำ

• การใช้สนับเข่า (Knee Support) ในบางครั้งสามารถช่วยเพิ่มความรู้สึกมั่นคงและลดอาการปวดขณะทำกิจกรรมได้
• การใช้ไม้เท้า โดยถือในฝั่งตรงข้ามกับข้างที่ปวด จะช่วยลดแรงกระทำต่อข้อเข่าได้อย่างมีประสิทธิภาพและเพิ่มความปลอดภัยในการเดิน

ควรเลือกรองเท้าที่มีพื้นนุ่ม สามารถรองรับและซับแรงกระแทกได้ดี มีความกว้างที่เหมาะสมกับหน้าเท้า และควรหลีกเลี่ยงการใส่รองเท้าส้นสูงและรองเท้าที่มีพื้นแข็ง

การทำกายภาพบำบัดภายใต้การดูแลของนักกายภาพบำบัดเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันและฟื้นฟู

•  นักกายภาพบำบัดอาจพิจารณาใช้เครื่องมือทางกายภาพบำบัดเพื่อช่วยลดอาการปวดและบวม เช่น คลื่นอัลตราซาวด์ (Ultrasound Therapy) หรือ เครื่องกระตุ้นไฟฟ้า (TENS)
• นักกายภาพบำบัดจะออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้ออย่างตรงจุด
• มีการฝึกท่าทางและการเดินที่ถูกต้อง เพื่อลดภาระต่อข้อเข่าในชีวิตประจำวัน

หากเริ่มมีอาการผิดปกติ เช่น ปวดเข่ามากขึ้น หรือเดินได้ลำบากขึ้น ควรรีบเข้ารับการตรวจประเมินโดยแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด เพื่อที่จะได้ปรับแผนการดูแลและชะลอความรุนแรงของโรคได้อย่างเหมาะสมและทันท่วงที

หากคุณหรือคนในครอบครัวกำลังเผชิญกับปัญหาโรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุ ที่ Zenista Clinic คลินิกกายภาพบำบัด เรามีทีมนักกายภาพบำบัดผู้เชี่ยวชาญที่พร้อมให้คำปรึกษาและดูแลอย่างใกล้ชิด

เรามีความเข้าใจในสภาวะร่างกายของผู้สูงอายุและสามารถออกแบบโปรแกรมการรักษาและฟื้นฟูที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับแต่ละบุคคล ท่านสามารถเข้ารับบริการได้ที่ Zenista Clinic ซึ่งเราพร้อมให้บริการทั้งที่คลินิกกายภาพบำบัดชลบุรี และคลินิกกายภาพบำบัดเพชรบุรี

ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม หรือจองคิวเข้ารับคำปรึกษาและวางแผนการรักษาได้ง่ายๆ ผ่าน Line ID: @zenista